Onze taken
De 'Data Analyse Eenheid' van AMCRA buigt zich over de analyse én rapportering van antibioticumgebruiksgegevens bij dieren. De focus hierbij ligt momenteel op antibioticumgebruik op bedrijfsniveau en bij nutsdieren (varkens, kippen, runderen).
Concreet worden meldingen van antibioticumgebruik, verzameld in externe datacollectiesystemen, via een specifieke methodologie verwerkt tot enerzijds benchmarkrapporten en anderzijds overzichtsrapporten.
Periodieke benchmarkrapporten
Deze richten zich op de individuele veehouder en dierenarts.
Benchmarkrapporten voor veehouders beschrijven en benchmarken het gebruik op een specifiek bedrijf. De betrokken veehouder en dierenarts(en) krijgen inzicht in het antibioticumgebruik op het bedrijf aan de hand van het kengetal BD100 (aantal behandeldagen op 100 dagen). Essentieel hierbij is de objectieve vergelijking met andere bedrijven (= benchmarking). De rapporten bevatten ook kwalitatieve informatie, o.a. over het gebruik van de verschillende types antibiotica, gebaseerd op het belang voor dier- en volksgezondheid weergegeven door de AMCRA-kleurcodes.
Benchmarkrapporten voor dierenartsen geven inzicht in de mate waarin de dierenarts antibiotica voorschrijft, verschaft of toedient aan de hand van een score (de Veterinaire Benchmark Score, VBS) die weergeeft in welke mate een dierenarts betrokken is, als bedrijfsdierenarts of als verschaffer van antibiotica, bij diercategorieën met een groene, gele of rode benchmark kleurscore. De VBS is een score op 100, en hoe meer rode en/of gele diercategorieën waar de dierenarts bij betrokken is, hoe lager de VBS zal worden. Ook de benchmarkrapporten voor dierenartsen bevatten kwalitatieve informatie.
Overzichtsrapporten
De overzichtsrapporten beschrijven, aan de hand van de gegevens op bedrijfsniveau, het antibioticumgebruik in een bepaald jaar op een hoger niveau, bijv. voor een specifieke sector of voor een groep beslagen aangesloten bij een bepaald kwaliteitslabel. Naast de relevante informatie voor dat bepaald jaar worden ook opvallende en/of belangrijke trends over verschillende jaren geïdentificeerd, opgevolgd en geduid.
Het uitvoeren van de analyses en de productie van rapporten vormen het eindpunt van een uitgebreide set processen, zoals import en exploratie van data en datamanagement, -controle en -validatie. Deze processen worden ontwikkeld en verfijnd afhankelijk van de specifieke noden, vragen en inzichten. In de mate van het mogelijke worden deze processen ook geautomatiseerd met behulp van data-warehouse technieken.
De analyse en rapportering van het antibioticumgebruik vervult een belangrijke rol om de Visie 2020 doelstellingen van AMCRA te behalen. Immers, "meten is weten": gedetailleerde informatie in de vorm van 'op maat gemaakte' rapportering van antibioticumgebruik op bedrijfs- en sectorniveau kan worden aangewend voor een doelgerichte aanpak en opvolging van (te hoog) antibioticumgebruik. De 'Eenheid Analyse antibioticumgebruik' speelt dus een cruciale rol in de communicatie naar en sensibilisering van gebruikers en verschaffers van antibiotica.
Naast de kerntaken van analyse en rapportering verleent de eenheid Analyse antibioticumgebruik ook ondersteuning bij de ontwikkeling en werking van de verschillende Belgische datacollectiesystemen voor diergeneeskundig antibioticumgebruik, en is ze betrokken bij verschillende (inter)nationale projecten rond kwantificatie van antibioticumgebruik bij dieren.
Voor wie?
De ‘Eenheid Analyse antibioticagebruik’ voert analyses uit voor alle beheerders van datacollectiesystemen die antibioticumgebruik bij dieren registreren. Door regelmatig overleg beogen we een optimale samenwerking met onze opdrachtgever(s) en de beheerder(s) van datacollectiesystemen.
Momenteel voert de ‘Eenheid Analyse antibioticagebruik’ analyses uit in het kader van de nationale datacollectie via Sanitel-Med voor varkens, leg- en braadkippen en vleeskalveren. In het kader van de datacollectie door AB Register en BIGAME gebeuren deze analyses voor respectievelijk varkens, pluimvee en melkvee in Vlaanderen, en voor melkvee in Wallonië.
De BD100
De jaarlijks totaal in België verkochte hoeveelheid antibiotica voor dieren wordt bijv. gerapporteerd in mg actieve substantie per kg biomassa. Dit is een ‘gewicht-gebaseerde’ manier om antibioticagebruik te berekenen, omdat gewicht-gebaseerde technische eenheden (mg) worden gebruikt.
Een andere manier is het bepalen van de mate waarin dieren worden blootgesteld aan antibioticagebruik. Dergelijke methode baseert zich op het bepalen van de behandelingsincidentie (Timmerman et al., 2006, Prev. Vet. Med., 74, p. 251-263). De berekening van de BD100 is hier een voorbeeld van. De BD100 is het aantal BehandelDagen met antibiotica op 100 dagen. Anders gezegd, het % behandeldagen met antibiotica. Dit is een 'dosis-gebaseerde' indicator, met in de teller het ‘aantal dosissen’.
PRINCIPE VAN DE BEREKENING VAN DE BD100
Om de BD100 te berekenen wordt de hoeveelheid gebruikt antibiotica gedeeld door
- de DDDAbel of Defined Daily Dose Animal gedefinieerd voor België
- het totale gewicht aan dieren dat het risico liep behandeld te worden (gemiddeld aantal aanwezige dieren vermenigvuldigd met het geschat gewicht bij behandeling)
- het totale aantal dagen dat een dier het risico liep behandeld te worden.
Sommige producten hebben een langere werkingsduur. De LA-factor of 'Long Acting-factor' corrigeert voor deze verlengde werkingsduur. Eén dag behandelen met een langwerkend product dient immers meegerekend te worden als meer dan één behandeldag.
DUS:
Antibiotica waarvoor de bijsluiter een kleine dosis aanbeveelt wegen even zwaar door in de berekening als antibiotica waarvoor een grote dosis wordt aanbevolen.
Het antibioticagebruik wordt voor ieder bedrijf op een gestandaardiseerde manier berekend, waardoor bedrijven op een correcte manier met elkaar kunnen vergeleken worden!
DEFINED DAILY DOSIS ANIMAL
Om de BD100 te berekenen wordt gebruikt gemaakt van de Belgische DDDA, de DDDAbel. Deze waarden worden gedefinieerd voor elk afzonderlijk product, gebaseerd op de informatie in de 'samenvatting van de productkenmerken'. Hetzelfde geldt voor de LA-factoren, de LAbel. Meer uitleg over de methodiek waarmee de DDDAbel en de LAbel bepaald worden vindt u in de documenten die u hieronder kunt downloaden.
Per diersoort waarvoor op dit moment door AMCRA benchmarkrapporten worden opgemaakt (varken, kip, vleeskalf) vindt u hieronder de antibioticadoseringenlijst. Daarin staan de DDDAbel en LAbel gedefinieerd voor alle producten. De antibioticadoseringenlijsten worden regelmatig up-to-date gebracht. Laatste aanpassing: juni 2021.
Bepaling van de populatie @risk voor de verschillende diertypes en diercategorieën.
Benchmarken
Veehouders
Benchmarken van veehouders gebeurt door hun antibioticagebruik, namelijk hun gemiddelde BD100-waarde in de benchmarkperiode, te vergelijken met één of twee BD100-grenswaarden. Dit wordt gedaan per diercategorie. De benchmarkperiode is meestal één (varkens, pluimvee, melkvee) of twee jaar (vleeskalveren). Het resultaat is een benchmarkscore en een indeling als laaggebruiker (groen), aandachtsgebruiker (geel) of grootgebruiker (rood). Veehouders die langdurig of herhaaldelijk rood scoren worden beschouwd als alarmgebruikers en krijgen een paarse kleurscore.
In België wordt in een eerste fase steeds gewerkt met dynamische grenswaarden: grenswaarden die bij elk benchmarkrapport wijzigen. Bij elk nieuw benchmarkrapport worden ze immers opnieuw berekend. Typisch wordt gewerkt met twee grenswaarden; de BD100-waarde waar 10% van alle bedrijven boven zit, is de bovenste grenswaarde of actiewaarde. De BD100-waarde waar 50% van alle bedrijven onder zit, is de onderste grenswaarde of aandachtswaarde. Werken met dynamische grenswaarden leidt ertoe dat inzicht wordt verkregen over hoe de sector als geheel evolueert en dat tegelijk op een realistische manier de bedrijven met het hoogste antibioticagebruik worden geïdentificeerd. Het nadeel van deze werkwijze is echter dat veehouders nooit goed weten waaraan ze zich in een volgend benchmarkrapport kunnen verwachten.
Daarom wordt in een tweede fase overgeschakeld naar intervalgrenswaarden. Dergelijke grenswaarden worden voor een langere periode – het interval – aangehouden. De duur van het interval hangt af van het globale antibioticagebruik in de sector, het antibioticagebruik bij andere dierencategorieën en van de onderste en bovenste grenswaarden zelf.
Figuur: Principe van benchmarken met behulp van twee grenswaarden.
Op dit moment wordt enkel in de melkveesector met dynamische grenswaarden gewerkt. De datacollectie is daar eind 2018 opgestart en een eerste benchmarkrapport voor melkveehouders werd in 2019 uitgegeven.
Er wordt pas naar intervalgrenswaarden overgeschakeld als er een voldoende duidelijk beeld is van (de evolutie van) het antibioticumgebruik in een sector.Dit is reeds het geval voor de varkens-, pluimvee- en vleeskalversector, waar al meerdere jaren het antibioticumgebruik in kaart wordt gebracht en via benchmarkrapporten wordt gecommuniceerd naar veehouders en dierenartsen. In deze sectoren maken de intervalgrenswaarden deel uit van de sectorspecifieke reductiedoelstellingen die voorop gesteld worden in het AMCRA 2024 plan en in overleg met de sectoren eind 2020 werden uitgewerkt.
De sectorspecifieke reductiedoelstellingen bestaan uit de BD100-aandachts- en actiewaarden die starten op 1 januari 2021 en geleidelijk zakken in de tijd, met een eerste bijstelling voorzien in 2023 en een voorlopig laatste in 2024. Op die manier is er sprake van een reductiepad voor elke sector, en is het voor elke veehouder nu al duidelijk waaraan in de toekomst voldaan zal moeten worden. De reductiepaden zullen jaarlijks worden gemonitord om de haalbaarheid af te toetsen met de praktijk.
Er kan ook gebenchmarkt worden voor de kleurcodes (gele, oranje of rode kleurcode) die antibiotica toegekend krijgen.
Figuur: Voorbeeld van een verdeling van het aantal behandeldagen met producten met de verschillende AMCRA kleurcodes.
Alle procedures die door AMCRA worden toegepast m.b.t. het berekenen, het controleren en opvolgen van de datakwaliteit, het benchmarken en het rapporteren van antibioticagebruik bij dieren op bedrijfsniveau, op basis van data verzameld in Sanitel-Med, worden samengevat in een 'Standard Operating Procedure'.
Dierenartsen
De methodiek voor het benchmarken van dierenartsen is eveneens beschreven in een 'Standard Operating Procedure'.
Concreet gebeurt het benchmarken aan de hand van een Veterinaire Benchmark Score (VBS), een cijfer op 100 dat een weergave is van de benchmarkresultaten van de contractbedrijven van een dierenarts en de niet-contractbedrijven waar een dierenarts antibiotica verschaft. Een 'contractbedrijf' wordt hierbij gedefinieerd als een bedrijf waarmee de dierenarts minstens de helft (= 183 dagen) van de benchmarkperiode (= een jaar) een contract had als bedrijfsdierenarts.
Concreet weerspiegelt de VBS de mate waarin een dierenarts bijdraagt aan groene, gele en rode diercategorieën.
Net zoals voor veehouders worden voor de VBS twee grenswaarden bepaald die de dierenartsen verdelen in 50% 'laagverschaffers', 40% 'aandachtsverschaffers' en 10% 'grootverschaffers'.
Figuur: Het benchmarken van dierenartsen op basis van de Contract Score en twee grenswaarden.
Sectorspecifieke grenswaarden
Barometer antibioticumgebruik
Bemerk dat de getoonde cijfers niet genormaliseerd zijn op basis van biomassa maar zijn uitgedrukt in absolute cijfers (ton, kg). Aangezien de biomassa per diersoort typisch enige procenten varieert per jaar jaar, gelden deze 'barometer' cijfers geenszins als een referentie van het gebruik bij de verschillende diersoorten.
